5510 Sayılı Kanun Kapsamında Meslek Hastalığı: Yararlanma Şartları ve Tespit Yöntemleri

 

Meslek hastalığı, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 14.maddesinde tanımlanmıştır;

 

“Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.”

 

Meslek hastalığına uğrayan sigortalı, 5510 Sayılı Kanun kapsamında İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası kapsamında birtakım yardımlardan yararlanabilmektedir. Bu yardımlara hak kazanabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir. 

 

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu anlamında meslek hastalığından bahsedilebilmesi için; 

 

1. Sigortalı olma,

2. Uzun bir zaman içerisinde, harici ve tekerrür eden bir sebeple meydana gelen hastalık veya sakatlık hali bulunması, 

3. Bedence veya ruhça bir zarara uğramış olma,

4. Meslek hastalığının yürütülen işin sonucu olarak ortaya çıkması (uygun illiyet bağının varlığı),

5. Meslek hastalığının yönetmelikteki listede yer alması, 

6. Meslek hastalığının yönetmelikte belirtilen yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması şartlarının gerçekleşmiş olması gerekmektedir. 

 

 

 

Meslek hastalığı sigortası yardımlarından yararlanabilmenin ilk ve ön koşulu çalışanın 5510 Sayılı kanun kapsamında sigortalı olmasıdır. Bunlar kanunun 4/1-a ve b bendine tabi sigortalılar ile 5/a,b,c,e ve g bentlerinde sayılan ve haklarında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanacağı belirtilen sigortalılardır. Bunun yanında 5510 Sayılı kanunun ek madde 5/4’te yer verilen tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların 4/1-a maddesi kapsamında sigortalı sayılacağı ve haklarında iş kazası ve meslek hastalığı hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir. 

 

 

 

Meslek hastalığı iş kazasından farklı olarak tamamen mesleki faaliyetten kaynaklanmaktadır. Bir diğer deyişle meslek hastalığında, mesleki faaliyet sonucu uzun bir zaman dilimi içerisinde meydana gelen sağlık bozulması söz konusu olmaktadır. Yine hastalığı ortaya çıkaran etkenin tekerrür etmesi, yani birden fazla meydana gelmiş harici bir sebep olması gerekmektedir. 

 

Örnek vermek gerekirse; işçinin başına sert bir cismin çarpması sonucu sağır olması iş kazası olarak değerlendirilmekte iken, gürültülü bir ortam içinde uzun süre çalışması sonucu işitme kaybına uğraması halinde meslek hastalığından bahsedilmektedir. 

 

 

 

Meslek hastalığına uğrayan sigortalı bu hastalık sonucu bedenen veya ruhen bir zarara uğramalıdır. Vücudun yalnızca fiziki bütünlüğüne yönelik hastalık ve arıza halleri değil, aynı zamanda ruh ve sinir sisteminde meydana gelen arızalar da meslek hastalığı olarak kabul edilebilmektedir. Kanunda ölüm halinden söz edilmemiş ise de; meslek hastalığı neticesinde ölüm ortaya çıkarsa sigorta kapsamında olduğu kabul edilmektedir. 

 

 

 

Hastalık nedeniyle ortaya çıkan engellilik veya ölüm hali ile yapılan iş arasında uygun illiyet bağının var olması gerekmektedir. Yani işçinin çalıştığı işte çalışmamış olsaydı bu hastalığa yakalanmayacağı söylenebilmelidir. 

 

 

 

Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için 27021 Sayılı Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde yer alan meslek hastalıkları listesinde yer alması gerekmektedir. Yönetmeliğe göre sigortalı çalışan; meslek hastalıkları listesindeki hastalığa, belirtilen yükümlülük süresi içerisinde, listedeki işin yerine getirilmesi nedeniyle yakalanırsa bu hastalık meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir. Bu durumun tespiti halinde sigortalıdan hastalığın, işin nitelik ve yürütülmesinden kaynaklandığını ispatlaması istenmemekte ve hastalığın meslek hastalığı olduğu karine olarak kabul edilmektedir.

 

 

Yönetmeliğin 18.maddesine göre meslek hastalıkları;

 

A Grubu:Kimyasal Maddelerle Olan Meslek Hastalıkları

B Grubu: Meslekî Cilt Hastalıkları

C Grubu: Pnömokonyozlar Ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları

D Grubu: Meslek Bulaşıcı Hastalıklar

E Grubu: Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları

 

Olarak beş ana grupta düzenlenmiştir. 

 

 

 

Yönetmelikte yer verilen tanıma göre sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süre yükümlülük süresi olarak ifade edilmektedir. Sigortalının kanun kapsamındaki yardımlardan faydalanabilmesi için öngörülen yükümlülük süresinden daha uzun bir zaman geçmemiş olması gerekmektedir.

 

Bu süreler, meslek hastalıkları listesinde 2 gün ila 10 yıl arasında değişkenlik göstermektedir. Sürelerin tespitinde işyeri koşulları, meslek hastalıklarının niteliği gibi unsurlar göz önünde bulundurulmaktadır. 

 

 

 

 

Sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanabilmesi için hastalığın Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından meslek hastalığı olarak kabul edilmesi gerekmektedir. 5510 Sayılı Kanunun 14/2 maddesine göre meslek hastalığının tespiti için iki aşamalı prosedürün tamamlanması gerekir.

 

 

İlk aşamada hastalığın Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen bir sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgeler ile tespit edilmesi gerekmektedir. Bu raporu düzenlemeye, Sağlık Bakanlığı meslek hastalıkları hastaneleri ile eğitim ve araştırma hastaneleri ve Devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir. Meslek hastalığına uğradığını iddia eden sigortalı, yetkili sağlık kurumlarına doğrudan başvurabileceği gibi SGK’ya başvuru yapması halinde kurum tarafından da sevk edilebilmektedir. 

 

 

Yetkili sağlık kurumları tarafından düzenlenen raporda meslek hastalığı şüphesi olduğunun tespit edilmesi halinde sigortalı, sağlık kurulu raporu ve dayanağı belgelerle kuruma başvuru yapması gerekmektedir.  

 

 

İkinci aşamada ise Kurum Sağlık Kurulu tarafından ilgili belgeler üzerinden inceleme yapılmakta, gerekli görülürse işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgeler incelenmektedir. Kurul tarafından meslek hastalığı olduğu tespit edildiğinde sigortalı, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan yardımlara hak kazanmaktadır.  

 

 

Bu prosedür, hastalığın meslek hastalıkları listesinde yer alması ve yükümlülük süresinin aşılmamış olması halinde geçerlidir. 

 

 

Eğer yükümlülük süresi aşılmış ise Kurum Sağlık Kurulu, hastalığı meslek hastalığı olarak tespit edemez. Bu durumda kurumun veya ilgilinin Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu (SSYSK)’na başvurması halinde meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hâllerde, SSYSK kararı ile meslek hastalığı sayılabilmektedir. 

 

 

Hastalığın listede yer almaması halinde ise bu konuda çıkabilecek uyuşmazlıklar SSYSK tarafından karara bağlanmaktadır. Bu durumda meslek hastalığı olduğunun ispatı sigortalıya ait olmakta ve teşhisin laboratuvar deneyleriyle doğrulanması gerekmektedir. SSYSK kararına karşı ise sigortalı veya hak sahipleri iş mahkemesine başvurabilmektedir. 

 

 

 

Tespit davalarının amacı, bir hukuki ilişkinin var olup olmadığının mahkeme kararı ile belirlenmesine yöneliktir. Sigortalı, hak sahipleri ya da işveren tarafından hastalığın meslek hastalığı olup olmadığının tespiti için dava açılması mümkündür.

 

Kurumun meslek hastalığının tespitine yönelik yapmış olduğu değerlendirmeye göre açılacak olan dava olumlu ya da olumsuz tespit davası olarak nitelendirilmektedir. Kurum tarafından meslek hastalığı olmadığı tespit edilmiş ise, sigortalı ya da hak sahiplerinin meslek hastalığı olduğu yönündeki açılacak dava olumlu;  kurum tarafından meslek hastalığı olduğu tespit edilmiş ise, işveren tarafından açılacak dava olumsuz tespit davasıdır. Sigortalı ve hak sahipleri tarafından açılacak dava ile ilgililere iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan gelir bağlanması mümkün hale gelmektedir. 

 

Meslek hastalığının tespiti davalarında görevli mahkeme iş mahkemesi; yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yeri mahkemesi ya da işçinin işini yaptığı işyerinin bulunduğu yer mahkemesidir. 

 

 

 

Tıbben meslek hastalığı teşhisi konulmuş sigortalı, 5510 Sayılı Kanun kapsamında şartlarını taşıması halinde İş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında sağlanan yardımlardan yararlanabilmektedir. Bunun için sigortalı tarafından sağlık kurulu raporu ve dayanak belgeler temin edilerek başvuru yapılması, kurum tarafından yapılacak araştırma ve incelemeler neticesinde hastalığın meslek hastalığı olduğunun tespit edilmesi gerekmektedir. Kurum tarafından verilen kararlara karşı mahkemeye başvuru hakkı da söz konusudur. Bu süreçte çıkabilecek uyuşmazlıklarla ilgili mağduriyet yaşanmaması için yasal prosedürün doğru şekilde takip edilmesi gerekmektedir.  

 

 

 

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

27579 Sayılı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 

27021 Sayılı Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği

Ali Güzel / Ali Rıza Okur/ Nurşen Caniklioğlu, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2014

A.Can Tuncay, Ömer Ekmekçi, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 14.Bası, Beta Basım, İstanbul 2011

Şevket Güney Bigat, Beden Gücünün Azalmasından Kaynaklanan Tespit Davaları, 506 ve 5510 Sayılı Kanun ile Karşılaştırmalı, Zigana Yayıncılık, İstanbul 2008

İlhan Ulusan, Borçlar Hukuku ve İş Hukuku açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu Bundan Doğan Hukuki Sorumluluğu, İstanbul 1990.

Baki Oğuz Mülayım, İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Kavramları, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2006.  file:///C:/Users/msarikaya/Downloads/189343.pdf

Bülent Ferat İşçi, Meslek Hastalığının Tanımı ve Tespiti, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2016. file:///C:/Users/msarikaya/Downloads/431239.pdf