Aile Mahkemelerinde Sosyal İnceleme Raporunun Önemi

Büşra ŞAHİN


Aile mahkemeleri, bireylerin aile içindeki hak ve sorumluluklarını düzenleyen, toplumun temel birimi olan aileyi koruyarak bireylerin huzurlu bir yaşam sürmelerini sağlamaya yönelik çalışan adli birimlerdir.


Aile Mahkemelerinde Sosyal İnceleme Raporunun Önemi

Aile mahkemeleri, bireylerin aile içindeki hak ve sorumluluklarını düzenleyen, toplumun temel birimi olan aileyi koruyarak bireylerin huzurlu bir yaşam sürmelerini sağlamaya yönelik çalışan adli birimlerdir. Bu mahkemelerde verilen kararların, çoğu zaman aile bireylerinin yaşamlarını derinden etkileyen sonuçları vardır. Aile mahkemelerinde alınacak kararların sağlıklı ve objektif bir şekilde verilmesi için sosyal inceleme raporları önemli bir yer alır. Sosyal inceleme raporları, mahkemenin kararlarını verirken dayanacağı somut veriler sunan bir araç olarak, adaletin sağlanmasına büyük katkı sağlamaktadır.

Sosyal İnceleme Raporu Nedir?

Sosyal inceleme raporu, aile mahkemelerinde çeşitli davalarla ilgili olarak, özellikle çocukların ve tarafların yaşam koşullarının, psikolojik ve sosyal durumlarının değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan bir rapordur. Bu rapor, mahkeme tarafından talep edilen ve uzman bir sosyal hizmet uzmanı tarafından gerçekleştirilen kapsamlı bir değerlendirmeyi içerir. 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluş Görev ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanunda SİR’lere 20. maddesinde değinmektedir. Buna göre, “Ceza ve tedbirin uygulanmasından önce gerekirse küçüğün aile, terbiye, okul durumu, gidişatı, içinde yetiştiği ve bulunduğu şartlar veya bunlar gibi gerekli görülen sair hususlar çocuk mahkemeleri nezrinde görevlendirilmiş olan sosyal hizmet uzmanları veya yardımcıları veya pedagog veya psikolog veya psikiyatr gibi uzmanlar marifetiyle araştırılır.” denmektedir.  (Resmi Gazete ile yayımı - 21.11.1979 Sayı: 16816 ) Rapor, genellikle boşanma davalarında, çocuğun velayetiyle ilgili durumlarda, şiddet, istismar, çocuğun suça sürüklenmesi, ailenin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde, çocukların bakım koşullarının iyileştirilmesi, gibi hususlarda kullanılır.

Aile Mahkemelerindeki Rolü

  1. Çocukların Yararını Ön Planda Tutma: Aile mahkemelerinde en önemli unsurlardan biri çocukların en iyi şekilde korunmasıdır. Boşanma, velayet gibi durumlarda çocukların psikolojik ve fiziksel durumlarının dikkate alınması esastır. Sosyal inceleme raporları, çocuğun hangi ortamda daha sağlıklı gelişebileceği, ebeveynlerinin bakım ve eğitim sorumlulukları ile çocukla olan ilişkileri hakkında mahkemeye bilgi sunar. Bu sayede çocuğun yüksek yararı gözetilerek karar verilmesi sağlanır.
  2. Tarafların Psikolojik Durumlarının Değerlendirilmesi: Aile mahkemelerinde sıkça karşılaşılan bir durum, ebeveynler arasında anlaşmazlıkların veya şiddetin varlığıdır. Sosyal inceleme raporları, tarafların psikolojik durumlarını değerlendirerek, boşanma sürecinin ve diğer aile içi meselelerin bireyler üzerinde nasıl bir etki yarattığını ortaya koyar. Bu değerlendirme, mahkemenin karar verirken, tarafların ruhsal durumunu göz önünde bulundurmasına yardımcı olur.
  3. Çocukların Ebeveynlerle İletişimi: Sosyal inceleme raporu, çocuğun ebeveynleriyle olan ilişkisini de detaylı bir şekilde inceler. Ebeveynlerin çocuklarına bakabilme yeterlilikleri, duygusal bağları ve çocukla olan iletişimleri raporda yer alır. Bu unsurlar, çocuğun hangi ebeveyniyle kalacağı veya hangi düzenlemenin çocuğun gelişimine en uygun olacağı konusunda mahkemeye önemli bilgiler sunar.
  4. Taraflar Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Boşanmaya karar veren bireylerin arasındaki ilişkilerin durumu da sosyal inceleme raporuyla değerlendirilir. Taraflar arasındaki iletişim tarzı, anlaşmazlıkların çözülme şekli, aile içindeki dinamikte rapora yansır. Bu bilgiler, mahkemenin, tarafların birbirleriyle olan ilişkileriyle ilgili daha bilinçli ve sağlıklı kararlar almasına yardımcı olur.

 

Aile mahkemelerinde alınacak kararlar, çoğu zaman bireylerin yaşamlarını kalıcı olarak etkiler. Sosyal inceleme raporları, mahkemelerin daha doğru, adil ve tarafsız bir karar almasına yardımcı olur. Özellikle çocukların bakımı ve eğitimi gibi önemli konularda, objektif ve tarafsız bir bakış açısı sağlamak, mahkemelerin verdiği kararları büyük ölçüde etkiler.

Sosyal İnceleme Raporunun (SİR) Hazırlanma Süreci

Sosyal inceleme raporunun hazırlanması, uzman kişiler tarafından yürütülen titiz bir süreçtir. Süreç genellikle şu adımlardan oluşur:

  1. Taraflarla Görüşmeler: Raporu hazırlayan uzman, taraflarla yüz yüze görüşmeler yaparak aile içindeki dinamikleri anlamaya çalışır. Bu görüşmelerde ebeveynlerin özellikleri, çocukla olan ilişkileri, aile içindeki iletişim tarzları gibi durumlar detaylı bir şekilde değerlendirilir.
  2. Ev Ziyaretleri: Çocukların yaşadığı ortamın değerlendirilmesi amacıyla ev ziyaretleri yapılır. Bu ziyaretler sırasında, ailenin yaşam koşulları, çocukların güvenliği, bakım koşulları ve ebeveynlerin sorumlulukları gözlemlenir.
  3. Psikolojik Değerlendirmeler: Aile üyelerinin psikolojik durumu, ihtiyaçları ve olası travmalar, uzmanlar tarafından çeşitli testler ve görüşmeler yoluyla değerlendirilir. Bu değerlendirmeler, raporun daha doğru ve kapsamlı olmasına katkı sağlar.
  4. Sonuç ve Öneriler: Yapılan değerlendirmeler sonucunda, uzman kişi aile mahkemesine yönelik önerilerde bulunur. Bu öneriler, genellikle çocuğun en iyi şekilde bakılacağı ortam, velayet düzenlemeleri, iletişim şekilleri ve ebeveynlere yönelik destek önerilerini içerir.

Sonuç

Sosyal inceleme raporları, aile mahkemelerindeki kararların hem hukuki hem de insani yönlerini dengeler. Bu raporlar, mahkemelere tarafların durumlarını daha net bir şekilde sunarak adaletin sağlanmasına katkı sağlar. Özellikle çocukların korunması ve sağlıklı bir ortamda büyümeleri için büyük bir öneme sahiptir. Aile mahkemelerinde verilen kararlar, bireylerin yaşamını doğrudan etkileyen kararlar olduğundan, sosyal inceleme raporlarının doğru, tarafsız bir şekilde hazırlanması, adil bir yargılama sürecinin önemli bir parçasıdır.

KAYNAKÇA

  • 2253 Sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluş Görev ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun, 20. Maddesi
  • Doç. Dr. İsmet Galip Yolcuoğlu, Bireylerle, Ailelerle Ve Toplumla Sosyal Hizmet