Anonim Şirketin Haklı Nedenle Feshi

ANONİM ŞİKETİN HAKLI NEDENLE FESHİ

 Anonim şirkette haklı sebeple feshi, ilk defa 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 531. maddesinde düzenlenmiştir. TTK m. 531’in hükmünden açıkça anlaşılacağı gibi haklı sebeplerin varlığında, sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri, şirketin feshine karar verilmesini isteyebilecektir. Azınlık pay sahiplerine tanınan bu hak, anonim şirkete hâkim olan çoğunluk ilkesine karşı getirilen bir araçtır[1]. Anonim şirkette çoğunluk ile azınlık arasındaki menfaat çatışmalarında bu dava ile bir denge kurulması hedeflenmiştir.

 Anonim ortaklığın, azınlık tarafından haklı sebeplerle feshinin istenmesi durumunda açılacak dava; mahkeme tarafından fesih kararı verilebilen yahut ortaklığın feshi yerine duruma uygun düşen bir çözümün de karara bağlanabildiği inşai nitelikte bir eda davasıdır^[2].

1. Davanın Tarafları

 TTK madde 531 ile, haklı sebeplerin varlığı halinde azınlığa şirketin feshini isteme hakkı tanınmıştır.  Azınlık oluşturmayan ortaklara, pay sahibi olmayan alacaklılara ve dışarıdan atanan yönetim kurulu üyelerine dava açma hakkı tanınmamıştır[3].

 Haklı sebeple fesih davası için bir dava şartı olan onda bir ve yirmide bir oranları azınlığı koruması için asgari olarak öngörülmüş bulunan oranlardır ve emredici nitelikte olduğundan esas sözleşmeye konulacak bir hükümle ağırlaştırılamaz. Ancak söz konusu bu oranların düşürülmesi veya haklı sebep sayılacak hususların esas sözleşmede yer alması mümkündür[4].

 Doktrin ve İsviçre Federal Mahkemesi, haklı sebebin oluşması anında ve dava açıldığı an ile dava sonuçlanıncaya kadar kanunda aranan oranların mevcut olması gerektiğini belirtmiştir[5]. Ayrıca belirtmek gerekir ki hâkim görüşe göre, haklı sebeplerin oluşmasında kusuru bulunan pay sahibinin ortaklığın haklı sebeple feshini dava etme hakkı bulunmamaktadır. Bu sonuca, TMK madde 2 hükmü doğrultusunda dürüstlük kuralı çerçevesinde ve kusurlu ortağın dava hakkı olmadığını belirten TTK m 245/2 düzenlemesi aracılığıyla ulaşılabilir[6].

 Davada husumetin, anonim ortaklık tüzel kişiliğine yöneltilmesi gerekir[7]. Nitekim Yargıtay bir kararında “…davada davalı olarak şirketin gösterilmesi yeterli olup şirket ortaklarının davaya dahil edilmesi doğru görülmemişse de…” diyerek, haklı sebeple fesih davasının yalnızca ortaklığa karşı açılması gerektiğini belirtmiştir[8].

1. Görevli ve Yetkili Mahkeme

 Fesih davasının açılacağı yetkili ve görevli mahkeme ise, TTK m. 531’de açıkça belirtildiği gibi ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesidir. Azınlık, ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurarak ortaklığın haklı sebeple feshini talep edecektir[9].

1.  Davanın Açılabileceği Süre

 Kanun koyucu haklı sebeple fesih davasının açılması bakımından herhangi bir süre öngörmememiştir. Dürüstlük kuralı uyarınca, davanın, azınlığın haklı sebebi öğrenmesinden başlayarak makul bir süre içinde açılması gerekmektedir[10].

1. Haklı Sebepler

 TTK m.531’de anonim ortaklık bakımından fesih gerekçesi olabilecek haklı sebep konusunda herhangi bir tanım veya örnek gösterilmemiştir. Haklı sebep doktrinde, azınlığın hakkaniyet uyarınca ve objektif olarak ortaklığın devamından umduğu faydaları ortadan kaldıran ve ortaklığın devamını çekilmez kılan sebepler olarak tanımlanmaktadır[11]. Başka bir deyişle, şirket sözleşmesinin yapıldığı sırada mevcut olan kişisel veya objektif nitelikteki esaslı şartlar, şirket amacına ulaşılmasını imkânsız hale getirecek veya önemli ölçüde zorlaştıracak yahut tehlikeye düşürecek şekilde ortadan kalkmış ve şirketin devamı ortak açısından çekilmez hâle gelmişse, şirketin feshi için haklı sebep vardır[12].

 Çoğunluğun sahibi olduğu gücü dürüstlük kuralına aykırı olarak kötüye kullanmasıyla, azınlığın veya ortaklığın menfaatlerini ihlal etmesi TTK madde 531 anlamında haklı sebep teşkil edecektir. Yine şirket kasasının sistematik bir şekilde boşaltılması, mali açıdan hiçbir geçerli sebep bulunmamasına rağmen sürekli olarak kâr payı dağıtılmaması, azınlık pay sahiplerinin haklarının sistematik bir şekilde ve sürekli olarak kısıtlanması doktrinde anonim ortaklığın feshini ilişkin haklı sebeplere örnek olarak gösterilmektedir[13].

 Belirtmek gerekir ki haklı sebepler, bir ortağın kişisel özellik ve eylemlerinden kaynaklanan ortağın ihanet etmesi yahut huzursuzluk yaratması gibi sebepler haklı sebep olarak kabul edilemeyecektir. Haklı sebep kavramının özünde anonim ortaklığın menfaati ve varlığını sürdürmesi durumları olduğu için, ortakların ortaklıktan kaynaklanan hakları dışındaki menfaatlerine olumlu cevap verilmemesi haklı sebep oluşturmayacaktır[14]. Nitekim Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2015/4504 E., 2015/12980 K., 03.12.2015 Tarihli kararında “…kardeşlerden oluşan 5 kişilik bir aile şirketi olmakla birlikte bir sermaye şirketidir. Bu nedenle de davacının aile bireyleri arasındaki manevi bağların koptuğuna dair gerekçesi de davalı anonim şirketin feshi için haklı neden olarak görülemeyecektir. Bu itibarla mahkemece, yukarıda yapılan açıklamalar ışığında davacı S.. Ü..'nün dayandığı nedenlerin 6102 sayılı TTK'nın531. maddesi uyarınca haklı neden olarak kabul edilemeyeceği nazara alınmadan yanılgılı değerlendirme ile davalı şirketin feshi için haklı neden olduğunun kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın bozulması gerekmiştir.” denilerek ortakların kişisel nitelikteki ilişki ve özelliklerine ilişkin hususların haklı sebep oluşturmayacağı ve her somut olayda haklı sebeplerin ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir[15].  Ancak ifade etmek gerekir ki aynı dairenin, haklı sebebin gerçekleşmiş olup olmadığını incelerken, feshi talep edilen şirketin aile şirketi olmasını ve pay sahipleri arasında yaşanan ihtilafların süregelmesini dikkate aldığı kararları da vardır. Bu kararın[16] ilgili kısmı şöyledir: “…ortaklar arasında yaşanan ihtilaflar nedeniyle davaların süregeldiği ve bu itibarla davada haklı nedenlerle fesih koşullarının gerçekleştiği sabit ise de; dosya içerisinde yer alan bilirkişi raporları ve belgelerden aile şirketi vasfındaki davalı şirketin halen elinde bulundurduğu malvarlıklarıyla şirket anasözleşmesinde yer alan amaçları rahatlıkla gerçekleştirebilecek durumda olduğu…”. Bu kararlardan da anlaşılacağı gibi kişisel sebeplerin haklı sebep teşkil edebilmesi için azınlığın hakkaniyet uyarınca ve objektif olarak ortaklığın devamından umduğu faydaları ortadan kaldıracak ve ortaklığın devamını çekilmez kılacak boyutta olması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

AYAN Özge, Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi Davası (531. madde), Legal Hukuk Dergisi, 2011/ Haziran, Yıl:9, Sayı 102, s.2237-2266

 

BAHTİYAR Mehmet 2015, Ortaklıklar Hukuku, Yeni TTK’ya Göre Yazılmış

Güncellenmiş 9.Bası, İstanbul, Beta Basım

 

ERDEM Nuri, Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi, İstanbul, 2012, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi

 

İLBASMIŞ HIZLISOY Özlem, Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi, Ankara, 2015, Ankara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi

 

POROY Reha/TEKİNALP Ünal/ÇAMOĞLU Ersin, Ortaklıklar Hukuku II, Yeniden Yazılmış 13. Bası, İstanbul, 2017, Adalet Yayınevi

 

Kazancı İçtihat Bilgi Bankası (http://www.kazanci.com.tr)

 

PULAŞLI Hasan, Şirketler Hukuku, Ankara, 2016, Adalet Yayınevi

 

NOMER ERTAN Füsun, Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Davası-TTK m. 531 Üzerine Düşünceler, İÜHFM C. LXXIII, S. 1, 2015, s. 423-440

 

ŞENER, Oruç Hami, Ortaklıklar Hukuku, İstanbul, 2016, Seçkin Yayıncılık

 

ULUSOY Erol/ ERDEM Can Mustafa, Anonim Şirketlerde Azınlık Hakları, Azlığın Genel Kurulun Toplantıya Çağırılması ve Gündemin Belirlenmesi Konusundaki Yetkileri, 2014, Ankara, Bilge Yayınevi

 

Yargıtay Karar Arama (https://karararama.yargitay.gov.tr)