Katılma Alacağı

Asiye Selin Yeni


Katılma alacağı, eşlerden birinin evlilik süresince kazandığı edinilmiş malların, boşanma veya ölüm gibi durumlarda eşler arasında paylaşılması sırasında ortaya çıkan bir haktır.


KATILMA ALACAĞI

Katılma alacağı, eşlerden birinin evlilik süresince kazandığı edinilmiş malların, boşanma veya ölüm gibi durumlarda eşler arasında paylaşılması sırasında ortaya çıkan bir haktır. Türk Medeni Kanunu’nun 218. maddesinden itibaren düzenlenen bu hak, evlilik birliği içinde edinilmiş malların hakkaniyetli bir şekilde paylaşılmasını sağlar.

Evlilik sırasında eşler, birbirlerinin malvarlığına doğrudan ortak olmazlar; ancak mal rejiminin sona ermesiyle, edinilmiş mallar üzerinde belli bir oranda hak sahibi olurlar. Türk Medeni Kanunu'na göre, eşler arasında başka bir mal rejimi belirlenmediği sürece, evlilik süresince kazanılan mallar ortak kabul edilir ve boşanma durumunda eşit şekilde paylaşılır.

Örneğin, bir eş evlilik süresince bir ev satın aldıysa, diğer eş bu evin değerinin yarısını katılma alacağı olarak talep edebilir.

 

 

 

Katılma Alacağı Davası Nerede Açılır?

Katılma alacağı davası, eşlerin boşanması veya mal rejiminin sona ermesi durumunda Aile Mahkemesi'nde açılır. Eğer bulunduğunuz yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi yetkilidir.

Katılma Alacağının Dava Şartları Nelerdir?

  • Mal Rejiminin Sona Ermiş Olması: Katılma alacağı, ancak mal rejiminin sona erdiği durumlarda talep edilebilir.
    • Mal rejimi, boşanma davasının açıldığı tarihte sona erer.
    • Ölüm halinde, mal rejimi ölüm tarihinde sona erer.
  • Edinilmiş Malların Bulunması: Eşlerin evlilik süresince elde ettiği mallar olmalıdır.
  • Talepte Bulunulması: Katılma alacağı, hak sahibinin talebiyle mahkemeye taşınır. Talep olmadan mahkeme kendiliğinden bu konuda karar veremez.

 

 

Hangi Mallar Katılma Alacağına Dâhil Edilir?

  • Çalışma Karşılığı Elde Edilen Gelirler: Maaş, prim, ikramiye vb.
  • Elde Edilen Sosyal Güvenlik Ödemeleri: Emekli maaşı, işsizlik ödeneği vb.
  • Kira Gelirleri: Edinilmiş mallardan elde edilen gelirler.
  • Evlilik Süresince Satın Alınan Taşınır ve Taşınmazlar: Örneğin araba veya ev.

 

 

Kişisel Mallar Nelerdir?

Katılma alacağına dâhil edilmeyen kişisel mallar Türk Medeni Kanunda açıkça belirtilmiştir.

  • Evlilik Öncesi Alınan Mallar: Eşlerden birinin evlilik öncesinde sahip olduğu malvarlığı.
  • Miras veya Bağış Yoluyla Kazanılan Mallar: Aileden miras kalan bir ev gibi.
  • Manevi Tazminatlar: Örneğin, trafik kazası sonucu alınan manevi tazminat.
  • Kişisel Kullanım Eşyaları: Kişisel giysiler, saat gibi eşyalar.

 

Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?

İlk olarak mal rejiminin son erdiği tarihteki değerler esas alınarak edinilmiş malların değeri tespit edilir. Ardından kişisel malların değeri ve borçlar mahsup edilir. Son olarak kalan net değer ikiye bölünür ve diğer eşin alacağı belirlenir.

Örneğin;

  • Eş A’nın edinilmiş malları: 500.000 TL.
  • Eş B’nin edinilmiş malları: 300.000 TL.
  • Net hesaplama: 500.000 TL - 300.000 TL = 200.000 TL (Eş B, 100.000 TL talep edebilir.

Eşlerin edinilmiş mallarının tespit edilmesinde, pasif değerlerin aktif değerlerden çıkarılmasının sonucunda elde edilen miktara “Artık Değer” denilmektedir.

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2019/6000 E., 2019/10813 K. 02.12.2019 T.

“Mal rejiminin devamı süresince, bir eşin sahip olduğu edinilmiş malda, diğer eşin artık değerin yarısı oranında katılma alacağı hakkı vardır. Artık değere katılma alacağı; eklenecek değerlerden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere, eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden, bu mallara ilişkin borçlar çıktıktan sonra kalan artık değerin yarısı üzerindeki diğer eşin alacak hakkıdır.

Katılma alacağı, Yasa’dan kaynaklanan bir hak olup, bu hakkı talep eden eşin gelirinin olmasına veya söz konusu mal varlığının edinilmesine, iyileştirilmesine ya da korunmasına katkıda bulunulmasına gerek yoktur.”

 

Katılma Alacağı Davası Ne Zaman Açılır?

Zamanaşımı süresi, mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren 10 yıldır. Katılma alacağı davası, mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra hak talep edilemez.

Boşanma Kararı Kesinleşmeden Katılma Alacağı Davası Açılabilir Mi?

Katılma alacağı davasının açılabilmesi için boşanma konusunda karar verilmiş ve kararın kesinleşmiş olması gerekmektedir. Ancak işbu davanın açılmasında müvekkil açısından hukuki yarar mevcuttur, bu sebeple boşanma davası sırasında mal rejimi talebinde bulunulabilir. Nitekim Yargıtay’ın içtihatlarında da katılma alacağı davasının boşanma davasından sonra açılabileceği ve boşanma davasının kesinleşmesinin bekletici mesele yapılması yönündedir.

(Yargıtay 8. HD, 2010/5167 E. 2011/2620 K.)

"...Bu bakımdan mahkemece yapılacak iş; taraflar arasındaki derdest boşanma davasına ilişkin dava sonucunun beklenmesi, dava dosyasının bekletici mesele yapılması, boşanma davasının olumsuz sonuçlanması durumunda davanın görülebilirlik koşulu gerçekleşmediğinden şimdiki gibi davanın reddine karar verilmesi, boşanma davasının olumlu sonuçlanması halinde ise hükmün kesinleşmesinin beklenilmesi ve tarafların delilleri toplandıktan sonra elde edilecek sonuca göre bir karar verilmelidir."

 

Katılma Alacağı Davası Kim Açar?

Katılma alacağı davasını, mal rejiminin sona ermesinden sonra edinilmiş mallar üzerinde hakkı olduğunu düşünen eşlerden biri açar. Bu davayı genellikle, mal paylaşımı sırasında hak kaybına uğramak istemeyen eş gündeme getirir.

 

Davanın açılması için talepte bulunan eşin, diğer eşin edinilmiş mallar üzerinde bir hak iddiasında bulunması gerekir. Talepte bulunulmayan durumlarda mahkeme kendiliğinden katılma alacağına hükmedemez.

 

 

Katılma Alacağı Hangi Durumlarda İstenebilir?

  • Boşanma Halinde: Mal rejimi sona erdiğinde talep edilebilir.
  • Eşlerden Birinin Ölümü: Sağ kalan eş, vefat eden eşin edinilmiş malları üzerinde hak talep edebilir.
  • Mal Rejimi Değişikliği: Tarafların farklı bir mal rejimine geçmesi durumunda.

 

Katılma Alacağında İspat Yükü Kimdedir?

İspat yükü, katılma alacağı talebinde bulunan eşe aittir. Talepte bulunan taraf, diğer eşin edinilmiş mallarını kanıtlamak ve bu malların değerini belgelemek zorundadır.

Katılma Alacağında Faiz Nasıl Hesaplanır?

Katılma alacağına, dava tarihinden itibaren yasal faiz uygulanır. Mahkeme, bu faizin başlangıç tarihini belirler. Faiz oranı, ilgili dönemin mevzuatına göre belirlenir.

Katılma Alacağında, Mülkiyet Talep Edilebilir Mi?

Katılma alacağı genellikle nakit olarak ödenir. Eşlerden biri, diğer eşin mallarından doğrudan mülkiyet hakkı talep edemez. Ancak, katılma alacağı tutarının ödenmesini isteyebilir. Tarafların anlaşması halinde bir taşınmazın veya taşınırın mülkiyeti de devredilebilir.

Katılma Alacağı, Talep Olmadan Alınabilir Mi?

Katılma alacağı mahkemeden talep edilmesi gereken bir haktır. Talep olmadan mahkeme kendiliğinden bu konuda karar veremez.

Katılma Alacağı İçin Belirsiz Alacak Davası Açılabilir Mi?

Malların değeri kesin olarak bilinmiyorsa, katılma alacağı için belirsiz alacak davası açılabilir.  Bu durumda, mahkemece malların değeri tespit edilir.

Katılma Alacağı İçin Kısmi Dava Açılabilir Mi?

Hak sahibi eş alacağının bir kısmını dava konusu yapabilir. Daha sonra zamanaşımı süresi dolmadan kalan kısım için ayrı bir dava açılabilir.

Katılma Alacağı Davalarında İhtiyati Tedbir Kararı Verilebilir Mi?

Katılma alacağına konu malların başkasına devredilmesini engellemek amacıyla mahkeme mallar üzerine ihtiyati tedbir kararı verebilir.

Katılma Alacağı Davalarında İstisnai Haller Nelerdir?

Katılma alacağı hesabında kullanılan artık değerdeki pay oranı, istisnai bazı durumlarda azaltılabilir ve hatta ortadan kaldırılabilir. İstisnai haller TMK m.236/2’de düzenlenmiştir.

“Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma hâlinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.”

Kanunda yazılan düzenlemeye göre; boşanma, zina veya hayata kast nedeniyle gerçekleşmiş ise hakim, boşanmada kusurlu eşin, artık değerdeki pay oranının azaltılmasına hatta kaldırılmasına karar verebilmektedir.

Y. 8. HD, T: 01.04.2019, E: 2019/552, K: 2019/3464:

“… Davacı vekili, evlilik birliği içinde edinilen 1574 ada 37 parselde kayıtlı taşınmazın, edinilmiş mallara katılma rejimine göre 1/2 değerinin davalıdan tahsilini talep etmiş, …

Davalı ... vekili, davalının davaya konu evi çalışarak elde ettiği kazançla aldığını, davacının davalıyı aldattığını, başka erkeklerle birlikte, davalının Ziraat Bankası hesabındaki 10.852.46 TL’yi davalı adına sahte kimlik çıkarmak suretiyle çektiğini, boşanmalarının davacının aldatması ve davalıyı dolandırması sebebiyle gerçekleştiğini açıklayarak, davanın reddini savunmuştur.

…

Mahkemece, TMK’nin 236/2 maddesine göre zina ve hayata kast nedeniyle boşanma halinde hâkimin kusurlu eşin katılma alacağının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebileceği hükmüne dayanarak davacının, davalıyı dolandırması sebebiyle ceza davası olduğu, evlilik birliği içinde sadakat yükümlülüğüne aykırı davrandığı, iyi niyetle hareket etmediği, bu nedenle davacının dava konusu edilen taşınmazda herhangi bir katılma alacağını hak etmediği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmişse de, verilen karar kanuna ve Dairenin ilke ve uygulamalarına uygun bir karar değildir. Uşak 1. Aile Mahkemesi’nin 2007/523 E. 2010/953 K. sayılı dosyasında, kadının kusurlu davranışları nedeniyle TMK’nin 166/1-2 maddesine göre tarafların boşanmalarına karar verildiği, TMK’nin 236/2 maddesinin uygulama alanı bulabilmesi için, boşanma davasına bakan mahkeme tarafından, tarafların TMK’nin 161. maddesi gereğince zina nedeniyle veya TMK’nin 162 maddesi gereği hayata kast nedeniyle boşanmalarına karar verilmiş olması gerektiği, dikkate alındığında, somut olayda, tarafların evlilik birliğinin zina veya hayata kast boşanma sebebine göre sona ermemesi karşısında, TMK’nin 236/2 maddesinin uygulanamayacağı gözetilerek, yukarıda bahsedilen Dairenin ilke ve uygulamaları doğrultusunda davacı lehine katılma alacağına hükmedilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir. …”

<