Marka Hakkına Tecavüz Suçu
Duygu Sena ALTINOKLU
Marka hakkına tecavüz suçu, tescilli bir markanın hukuka aykırı biçimde yetkisiz ve izinsiz olarak kullanılması sonucu meydana gelmektedir.
Marka Hakkına Tecavüz Suçu
Marka hakkına tecavüz suçu, tescilli bir markanın hukuka aykırı biçimde yetkisiz ve izinsiz olarak kullanılması sonucu meydana gelmektedir. Genellikle markanın birebir kopyalanması (iktibas) veya karışıklığa neden olacak şekilde benzer bir biçimde taklit edilmesi (iltibas) yoluyla işlenmektedir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 30. maddesi, marka hakkına tecavüzle ilgili cezai yaptırımları düzenleyerek bu tür ihlallerin önlenmesine yönelik bir çerçeve oluşturmuştur.
Bir markanın korunabilmesi için öncelikle Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tescil edilmiş olması gerekmektedir. Tescilli olmayan bir markanın hukuki koruma kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu bağlamda, marka sahibi, izinsiz kullanımı engellemek veya bu durumdan kaynaklanan zararlarını gidermek amacıyla hem cezai hem de özel hukuk yollarına başvurabilir.
Sınai Mülkiyet Kanunu
Marka tescilinden doğan hakların kapsamı ve istisnaları
Madde 7- (2) Marka tescilinden doğan haklar münhasıran marka sahibine aittir. Marka sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde, aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır:
a) Tescilli marka ile aynı olan herhangi bir işaretin, tescil kapsamına giren mal veya hizmetlerde kullanılması.
b) Tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve tescilli markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer mal veya hizmetleri kapsayan ve bu nedenle halk tarafından tescilli marka ile ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali bulunan herhangi bir işaretin kullanılması.
c) Aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde olmasına bakılmaksızın, tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle markanın itibarından haksız bir yarar elde edecek veya itibarına zarar verecek veya ayırt edici karakterini zedeleyecek nitelikteki herhangi bir işaretin haklı bir sebep olmaksızın kullanılması.
Marka Hakkına Tecavüz Suçunun Şartları
Marka hakkına tecavüz suçu herkes tarafından kasten işlenebilen suçlardandır. Suçun gerçekleşmesi için bir zararın meydana gelmesine gerek yoktur. Marka hakkına tecavüzün gerçekleşmesi için belirli koşulların bulunması gerekmektedir:
- Markanın Tescilli Olması Gerekmektedir.
Türk hukuk sisteminde, yalnızca Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiş markalar hukuki korumadan yararlanabilir. Tescil edilmemiş markaların korunması, yalnızca haksız rekabet kapsamında, Türk Ticaret Kanunu hükümleriyle gündeme gelecektir.
- Hukuka Aykırı Kullanım
Markanın hak sahibinden izin alınmaksızın veya bu izin dışında kullanılması, hukuka aykırı bir fiil teşkil eder. Markanın izinsiz olarak ticari amaçlarla üretimde, satışta ya da başka bir işlemde kullanılması, tecavüz suçunun oluşmasına neden olur.
- Suçun İktibas veya İltibas Suretiyle Gerçekleşmesi
İktibas (Birebir Kopyalama/Taklit)
Tescilli bir markanın tüm ayırt edici özellikleriyle aynen kopyalanarak aynı mal ve hizmetlerde kullanılması durumudur. Örneğin, markanın logosunun, yazı stilinin ve renklerinin tamamen aynı şekilde taklit edilmesi iktibas olarak değerlendirilir.
İltibas (Karışıklık Yaratma)
Tüketiciler nezdinde orijinal marka ile karıştırılabilecek derecede benzer bir kullanım gerçekleştirilmesidir. İltibas durumunda, orijinal marka ile taklit edilen ürün arasında görsel, kavramsal veya işitsel benzerlik söz konusudur.
Karıştırılma ihtimali değerlendirilirken de markaların hitap ettiği kesimin, ürünlerin dış görünüşlerinin, ürünlerin aynı reyonda bulunup bulunmadığının, birbirleriyle rekabet halinde bulunup bulunmadığı gibi konuların tespiti ile bu mal veya hizmetlerin benzerliği karşılaştırılmalıdır. Markaların karıştırılma ihtimali kanun hükmü uyarınca bütüncül olarak değerlendirilmelidir.
Marka hakkına tecavüz suçu, iktibas veya iltibas suretiyle aşağıdaki hareketlerden herhangi biri ile işlenebilir:
• Markayı kullanarak mal üretmek veya hizmet sunmak,
• Ürünü satışa sunmak veya doğrudan satmak,
• Markayı taşıyan ürünleri ithal veya ihraç etmek,
• Ticari amaçlarla bu tür ürünleri satın almak, bulundurmak, nakletmek ya da depolamak.
Marka Hakkına Tecavüz Suçunun Cezai Yaptırımları Nelerdir?
Sınai Mülkiyet Kanunu
Marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler
Madde 30- (1) Başkasına ait marka hakkına iktibas veya iltibas suretiyle tecavüz ederek mal üreten veya hizmet sunan, satışa arz eden veya satan, ithal ya da ihraç eden, ticari amaçla satın alan, bulunduran, nakleden veya depolayan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Marka koruması olduğunu belirten işareti mal veya ambalaj üzerinden yetkisi olmadan kaldıran kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(3) Yetkisi olmadığı hâlde başkasına ait marka hakkı üzerinde devretmek, lisans veya rehin vermek suretiyle tasarrufta bulunan kişi iki yıldan dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(4) Bu maddede yer alan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
(5) Bu maddede yer alan suçlardan dolayı cezaya hükmedebilmek için markanın Türkiye’de tescilli olması şarttır.
(6) Bu maddede yer alan suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.
(7) Başkasının hak sahibi olduğu marka taklit edilerek üretilmiş malı, satışa arz eden veya satan kişinin bu malı nereden temin ettiğini bildirmesi ve bu suretle üretenlerin ortaya çıkarılmasını ve üretilmiş mallara elkonulmasını sağlaması hâlinde hakkında cezaya hükmolunmaz.
Buna göre, izinsiz olarak üretilen veya satılan taklit ürünlerin kaynağını bildiren ve bu ürünlerin ele geçirilmesine yardımcı olan kişiler cezadan muaf tutulabilir.
Marka Hakkına Tecavüz Suçu Şikayete Tabi Midir?
Marka hakkına tecavüz suçları, şikayete bağlı suçlar arasında yer almaktadır. Suçun mağduru olan marka sahibi, ihlali ve faili öğrendiği tarihten itibaren altı ay içinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Bu süre içinde şikayette bulunulmazsa dava açılamaz. Ayrıca, marka hakkına tecavüz suçları uzlaşma kapsamındadır.
Marka Hakkına Tecavüz Suçu İçin Görevli Mahkeme Neresidir?
Marka hakkına tecavüz suçlarına ilişkin davalar, Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi tarafından görülür.
Marka hakkına tecavüz fiilinin tespiti bilirkişiler tarafından yapılan incelemeler sonucunda gerçekleştirilir. Taklit edilen ürün ile tescilli markanın özellikleri, ayırt edici unsurları, kullanım alanları gibi hususlar bilirkişi raporunda detaylandırılır.
Marka hakkına tecavüz suçları, tescilli markaların hukuki ve ticari değerini korumak amacıyla düzenlenmiş olup, bu tür ihlallere karşı hem hukuki hem de cezai yaptırımlar öngörülmektedir. Marka sahibi, haklarının korunması için kanun yollarını dikkatli bir şekilde kullanmalı ve uzman desteği almalıdır.