Ticari Satışlarda Satıcının Malın Ayıplı Çıkmasından Doğan Sorumluluğu

 

TİCARİ SATIŞLARDA AYIP

İpek Aşkın

Ticari satışlarda ayıp hükümleri hangi kanunda düzenlenmiştir?

Taşınır satışı TBK'da düzenlenmiş olup, satıcının ayıplı maldan doğan sorumluluğu karşısında alıcının sahip olduğu seçimlik haklar da yine TBK’da açıklanmıştır. TTK'da da TBK'ya atıf yapılmak suretiyle, özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, tacirler arasındaki satış ve mal değişimlerinde de TBK'nın satış sözleşmesi ile mal değişim (trampa) sözleşmesine ilişkin hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu doğrultuda TTK'nın 23/f.1-c bendi uyarınca, ayıp türlerine göre bir ayrım yapılmış ve taşınır satışına konu malda gizli ayıp olması halinde TBK'nın 223. maddesinin uygulanacağı belirtilmiştir. TTK'da düzenlenmeyen konular bakımından ise TBK hükümleri uygulanacaktır.

Ayıp nedir ve çeşitleri nelerdir?

Ayıp, satılanın mevcut vasıflarının, onun taşıması gereken vasıflardan farklı olmasını ifade eder. Başka bir ifade ile satılanın elverişliliğini ve kullanılabilirliğini etkileyen her türlü özelliklerdir. Satılandan başka bir şeyin teslimi -aliud ifa- halinde burada ayıplı ifa değil, ifa etmeme söz konusu olur. Benzer şekilde miktar eksikliği de ayıplı ifa değil eksik ifadır.

Açık ayıp / gizli ayıp nedir?

İlk bakışta olağan bir inceleme ile anlaşılabilen ayıplar açık ayıplardır. Buna karşılık ilk bakışta görünmeyen ancak daha sonra anlaşılan ayıplar ise gizli ayıp niteliğindedir.

Ayıptan sorumluluk nedir?

Ticari satışlarda ayıptan sorumluluk 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda m.219 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir. Ayıptan sorumluluk satıcının, satılanın, hasarın geçtiği anda alıcıya bildirdiği veya dürüstlük kuralları gereğince ondan beklenen vasıfları taşımamasından dolayı sorumlu olmasıdır. Satıcının ayıptan doğan sorumluluğunun oluşması için birtakım şartların oluşmuş olması gerekir. Buna göre hasarın geçtiği anda satılan ayıplı olmalı ve alıcı bunu bilmiyor ve ayıbı kabul etmemiş olmalıdır. Ayrıca ayıptan doğan sorumluluğun bir sözleşme/anlaşma ile ( sorumsuzluk anlaşması) kaldırılmamış olması gerekir.

Sorumsuzluk anlaşması nedir?

TBK m.221’de ise alıcı ve satıcı arasında yapılan bir sözleşmeyle ayıptan doğan sorumluluğun kaldırılabileceği veya sınırlandırılabileceğine değinilmiştir. Ancak satıcı satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise, ayıptan sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan her anlaşma kesin olarak hükümsüzdür.

Ticari satışlarda ayıp ihbarı nedir ve süresi ne kadardır?

Ayıplı mal iddiasında olan tacir, satış sözleşmesi sonucunda ayıplı mal ile karşılaştığında düzenlenen seçimlik haklarını kullanabilmesi için satıcıya bu ayıbı ihbar etmelidir. Yapılan bu ihbara ayıp ihbarı denir.

Ticari satışlar yönünden ayıp ihbarının hangi sürede yapılması gerektiği TTK m.23’de düzenlenmiştir. Buna göre; malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. Açıkça belli değilse alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya ihbarla yükümlüdür.

Malın teslimat sırasında belli olmayan ancak kullanım sonrası ortaya çıkabilecek bir ayıp söz konusu ise ayıbın gizli nitelikte olması ve 8 günlük süre içerisindeki incelemede de tespit edilememesi gibi durumlarda TBK m. 223 hükümleri uygulanır. Buna göre  alıcı, ayıbın ortaya çıkmasını hemen satıcıya bildirmekle yükümlüdür.

Ayıp ihbarı hangi usulle yapılır?

Ticari satışlarda eğer alıcı ayıp ihbarında bulunacaksa TTK m.18/3’de belirtilen ihbar usulüne uymasına gerek yoktur. Ancak ayıp ihbarında bulunurken sözleşmeden de dönmek istediğini belirtecekse o zaman TTK m.18/3’de öngörülen ihbar usullerine uygun ihbarda bulunması zorunludur.

Ayıba karşı tefekkülden doğan taleplerin ileri sürülmesinin şartları nelerdir?

Alıcının taleplerini ileri sürmesi için gözden geçirme ve bildirme (ihbar) külfetini yerine getirmiş olması gerekir.

Ticari satışlarda ayıba karşı tefekkül hükümlerinde zamanaşımı süresi ne kadardır?

Satılandaki ayıp daha sonra ortaya çıksa bile satılanın alıcıya devrinden itibaren 2 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. İki yıllık süre sadece taşınır satışları için geçerli olup taşınma satışları için ise taşınmaz satışlarında bu süre 5 yıldır. Ayrıca TBK m.231’e göre satıcı daha uzun süre için de bu sorumluluğu üstlenmiş olabilir.

Ticari satışlarda alıcının ayıptan doğan hakları ve satıcının ayıba karşı tefekkülü nelerdir?

-Alıcı sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Alıcının sözleşmeden dönmeye ilişkin olarak satıcıdan, ödediği bedelin faiziyle birlikte geri verilmesini, yargılama giderleri ile satılan mal için yapmış olduğu giderlerin ödenmesini ve ayıplı maldan doğan doğrudan zararın giderilmesini talep edebilir.

- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteyebilir.

- Bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteyebilir.

-Ya da satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini talep hakkına sahiptir.

-Alıcı genel hükümlere göre tazminat isteme hakkına da sahiptir.

KAYNAKLAR

Cevdet Yavuz, Türk Borçlar Hukuku: Özel Hükümler

Fahrettin Aral, Borçlar Hukuk: Özel Borç İlişkileri

dergipark.org

hukukihaber.net